DEHB ve Evlilik: Çatışmalar ve Çözüm Yolları

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), sadece birey için değil, aynı zamanda romantik ilişkiler ve evlilikler üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. DEHB tanısı almış bireylerin yaşadıkları zorluklar; dikkat dağınıklığı, dürtüsellik ve organize olma problemleri ile sınırlı kalmaz. Bu zorluklar partnerler arasında güven kaybı, yanlış anlaşılmalar, sorumlulukların dengesiz dağılımı gibi konularda çatışmalara yol açabilir. Çift terapisi bu noktada çiftlerin daha sağlıklı ve dengeli bir ilişki kurmalarına yardımcı olur. Bu yazıda, DEHB tanılı bireylerin evliliklerinde yaşadıkları yaygın sorunlara, terapiye başvurma nedenlerine ve pratik çözüm önerilerine yer vereceğiz.

DEHB Tanılı Bireylerle Evlilikte Karşılaşılan Başlıca Çatışmalar

DEHB’nin evliliklerde yol açtığı çatışmalar çoğunlukla dikkatsizlik, dürtüsellik ve sorumluluk paylaşımı eksikliği gibi konularda ortaya çıkar. Bu özellikler, partnerler arasında güvensizlik hissi yaratır ve ilişkinin dengesini bozar.

1. Dikkatsizlik ve İlgi Eksikliği
   DEHB tanılı bireyler, bazen partnerlerinin söylediklerine odaklanmakta zorlanabilirler. Bu durum, eşlerinde değersizlik hissi yaratabilir. Dikkat eksikliği, partnerinin anlattıklarına yeterince ilgi göstermemek olarak algılanabilir. Örneğin, partnerlerden biri, “Beni dinlemiyor, sanki söylediklerimle ilgilenmiyor” diye şikayet edebilir. Yapılan araştırmalara göre, DEHB tanılı bireylerin dikkat eksikliği özelliklerinin, eşlerinde daha düşük ilişki memnuniyetine yol açtığı bulunmuştur (Barkley & Murphy, 2006).
2. Dürtüsellik ve Ani Tepkiler
   DEHB’nin belirgin bir özelliği olan dürtüsellik, partnerin sabırsız veya ani tepkiler vermesine neden olabilir. Bu dürtüsellik nedeniyle, tartışmalar bir anda büyüyebilir veya partner öfkesine yenik düşerek iletişimi kesebilir. Bu gibi tepkiler, diğer partnerin kendisini dışlanmış ve değersiz hissetmesine neden olabilir. Dürtüsellik ve öfke kontrolü eksikliği DEHB tanılı bireylerde sıkça karşılaşılan bir durumdur ve çiftler arasında güven kaybına yol açabilir. Örneğin, “Her tartışmamızda öfkesine yeniliyor ve kapıyı çarpıp gidiyor,” şeklinde bir şikayet, dürtüselliğin ilişkide yarattığı etkilerden biridir (Wymbs et al., 2012).
3. Sorumluluk Dağılımında Dengesizlik
   DEHB tanılı bireylerin organizasyon ve zaman yönetimi konularında zorlanmaları, ev içindeki sorumlulukların dengesiz bir şekilde dağıtılmasına yol açabilir. Bu, diğer partnerin tüm yükün kendi üzerinde olduğunu hissetmesine neden olur. Weiss ve Hechtman (2020), DEHB tanılı bireylerle evli olan çiftlerde sorumluluk paylaşımı konusundaki dengesizliklerin sıkça karşılaşılan bir sorun olduğunu belirtmiştir.
4. Finansal Sorunlar
   DEHB’nin dürtüsellik özelliği, finansal konularda da sorunlara yol açabilir. Ani harcamalar, plan dışı borçlanmalar ve bütçe oluşturma zorlukları, çiftler arasında anlaşmazlıklara sebep olur. Partnerlerden biri, “Ev almak için birikim yapıyoruz ama o bir anda pahalı bir cihaz aldı” diyerek finansal güven eksikliği yaşadığını dile getirebilir. Bu tür finansal dürtüsellik, ilişkilerde güveni sarsar ve çatışmaların kaynağı olabilir (Friedman & Jensen, 2021).
5. Planlama ve Gelecek Hedefleri
   DEHB tanılı bireyler, uzun vadeli hedefler konusunda zorluk yaşayabilirler. Gelecek planlaması yaparken dikkat dağınıklığı veya organize olamama, çiftlerin ilerleyen yıllara yönelik hedeflerine ulaşmalarını engelleyebilir. Klein (2020), DEHB’nin ilişkilerde uzun vadeli hedeflerin gerçekleştirilmesini zorlaştırdığını ve çiftlerde stres kaynağı yarattığını vurgulamaktadır.

Çift Terapisinde Ele Alınan Konular

DEHB tanılı bireyler ve partnerleri, ilişkilerindeki çatışmaları çözmek amacıyla çift terapisine başvururlar. Terapide ele alınan başlıca konular şunlardır:

• Empati Geliştirme: Partnerlerin birbirlerinin zorluklarını anlaması, iletişimde daha nazik olmalarını sağlar. DEHB’nin getirdiği sorunlar hakkında bilgi sahibi olmak ve eşine empati göstermek, çatışmaları azaltır.
• İletişim Becerilerini Artırma: Çiftler arasında doğru iletişim becerilerinin kazandırılması, anlaşmazlıkların sağlıklı bir şekilde çözülmesine yardımcı olur. Örneğin, konuşmaları bölmemek veya aktif dinleme tekniklerini kullanmak, ilişkideki bağı güçlendirir.
• Dürtü Kontrolü ve Finansal Yönetim Stratejileri: DEHB tanılı bireylere dürtü kontrolü kazandırmak, harcamalarda daha dikkatli olmalarını sağlar. Bütçe oluşturma ve birlikte karar alma teknikleri, finansal güveni artırır.

DEHB Tanılı Çiftlere Pratik Öneriler

DEHB tanılı bireylerin ve partnerlerinin evliliklerinde daha uyumlu bir ilişki kurmalarına yardımcı olacak bazı pratik öneriler:

1. Dikkat Dağınıklığını Azaltın: DEHB tanılı bireyler, partnerleriyle konuşurken dikkatlerini başka yerlere vermemeye çalışmalıdır. Konuşma sırasında göz teması kurmak, telefon veya bilgisayarı bir kenara bırakmak, dikkat dağıtıcı unsurları azaltır.
2. Empati ile Yaklaşın: DEHB tanısı olmayan partner, eşinin bu zorlukları isteyerek yaşamadığını anlamalıdır. Onun yaşadığı bu zorluklara karşı empati geliştirmek, çatışmaları önlemeye yardımcı olur. DEHB belirtilerinin farkında olmak, daha fazla anlayışla yaklaşmayı sağlar.
3. Sorumlulukları Paylaşın: Ev işlerini yazılı bir liste yaparak paylaşmak, DEHB tanılı birey için organize olmayı kolaylaştırır. Görevlerin belirgin olması, dengenin sağlanmasına katkı sunar ve diğer partnerin yükünü hafifletir.
4. Finansal Sınırlar Belirleyin: Finansal konularda anlaşmazlık yaşamamak için, büyük harcamalar yapılmadan önce karşılıklı konuşma gerekliliği konusunda anlaşmaya varın. Bu, dürtüsel harcamaların önüne geçer.
5. Öfke Kontrolünü Destekleyin: Dürtüsel tepkiler karşısında DEHB tanılı birey nefes egzersizleri yaparak veya kısa bir yürüyüşe çıkarak kendini sakinleştirmeye çalışabilir. Mindfulness teknikleri gibi basit egzersizler, öfke kontrolünde etkili olabilir.
6. Birlikte Gelecek Planları Yapın: Partnerler, gelecek hedeflerini birlikte belirlemelidir. DEHB tanılı birey için uzun vadeli hedefler zorlayıcı olabilir, ancak bu hedefler belirgin hale getirildiğinde, planlara bağlı kalmak daha kolay olacaktır.

Çift Terapisinin DEHB ile Yaşamı Kolaylaştırmadaki Rolü

Çift terapisi, DEHB tanılı bireylerin partnerleriyle ilişkilerinde daha sağlıklı ve empati dolu bir iletişim kurmalarına yardımcı olur. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve diğer tekniklerle DEHB tanılı bireylerin dürtüsel davranışlarını kontrol etmeleri ve ilişki içinde daha uyumlu olmaları sağlanır. Terapide yapılan çalışmalar, partnerlerin birbirlerinin sınırlarını tanımasını, empati geliştirmesini ve birlikte sağlıklı kararlar almasını teşvik eder.

Sonuç olarak;

DEHB tanılı bireylerle evliliklerde yaşanan zorluklar, çift terapisi desteği ve pratik önerilerle yönetilebilir. Partnerlerin birbirlerine karşı daha anlayışlı olmaları, ilişkide yaşanan çatışmaları azaltır ve her iki taraf için de tatmin edici bir ilişki sağlar. Eğer siz de ilişkinizde bu tarz zorluklarla karşılaşıyorsanız, çift terapisi ile sağlıklı ve dengeli bir ilişki kurmak mümkündür.

DEHB tanılı bireylere bireysel öneriler için bu yazıma göz atın.

Kaynaklar:

• Barkley, R. A., & Murphy, K. R. (2006). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment. Guilford Press.
• Weiss, M., & Hechtman, L. (2020). ADHD in Adults: A Practical Guide to Evaluation and Management. Springer.
• Friedman, L. M., & Jensen, P. S. (2021). Treatment of ADHD in Couples and Families: A Focus on Relationships. Academic Press.
• Klein, R. (2020). Cognitive Behavioral Therapy for ADHD: Techniques and Strategies. Psychology Press.
• Wymbs, B. T., et al. (2012). Journal of Abnormal Psychology, 121(2), 319-325.