Bilişsel Davranışçı Terapi, psikoterapide hem online hem de yüz yüze olarak kullanılabilen oldukça yaygın bir yöntemdir. Bilişsel Davranışçı Terapi yani kısaltması ile BDT, insanı ve yaşadığı sorunları duygu, davranış düşüncele ve inançlarını inceleyerek bunları nasıl değiştirilebileceği veya dönüştürebileceğine odaklanan bir terapi yöntemidir. BDT, hem psikiyatrik hastalıkların hem de birçok psikolojik rahatsızlığın tedavisinde kullanılan, etkinliği ispat edilmiş, kanıta dayalı ve çağdaş bir tedavi yöntemidir. BDT nedir? sorusunun cevaplarını çok daha geniş kapsamda anlamak için yazının geri kalanını okumaya devam edebilirsiniz.
Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Durumlarda Etkilidir?
BDT’nin etkinliği kanıtlanmış ve tedavi protokollerinde yer aldığı psikiyatrik bozukluklar ve hastalıklar arasında en fazla rastlanılanlar; depresyon, kaygı/anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları, alkol ve madde bağımlılığı, panik atak, panik bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk ve diğer birçok psikolojik bozukluklar yer alabilir. Bu yöntemin etkili olduğu tüm psikiyatrik bozukluklar ve psikolojik rahatsızlıklar ise şöyledir:
- Depresyon
- Duygu Durum Bozuklukları
- Bipolar Bozukluk (İki Uçlu Bozukluk)
- Anksiyete İlişkili Bozukluklar
- Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
- Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB)
- Panik Bozukluk
- Sağlık Anksiyetesi
- Sosyal Anksiyete
- Özgül Fobiler
- Perfomans Kaygısı
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
- Alkol ve Madde Bağımlılıkları
- Cinsel İşlev Bozuklukları
- Yeme Bozuklukları
- Kişilik Bozuklukları
- Somatoform Bozukluklar
- Tourette Sendromu
- Davranış Sorunları
- Yeme Bozuklukları
- Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar
- Öfke ve Duygu Kontrolü
- Sağlık Sorunları ile Başa Çıkma
- Uyku Bozuklukları
- Çift Tedavileri ve Aile Terapileri
BDT, yukarıda belirtilen psikiyatrik hastalıklar ve psikolojik bozukluklar dışında uzun süre devam edebilen bazı kronik sağlık sorunlarında da kullanılır. O durumlardan bazıları şunlardır:
- İrritabl bağırsak sendromu
- Kronik yorgunluk sendromu
- Fibromiyalji
- Kronik ağrı
BDT, çeşitli terapi teknikleri sayesinde, bu listedeki fiziksel ve zihinsel sağlık problemlerini de kapsayacak şekilde geniş bir yelpazedeki birçok rahatsızlığın tedavisinde etkinlik gösterebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi ile Hangi Sorunları Aşılabilir?
BDT, bireyin duygularının ortaya çıkmasına sebep olan bazı yararsız inançları ve düşünce hatalarını (örneğin; aşırı genelleme, kıskançlık, önyargı, korku, endişe, aşırı zihinsel filtreleme vb.) saptayarak değiştir. sağlıklı ve olumlu düşünce kalıplarının yerleştirilmesini hedefler. Bu yeni düşünceler, kişinin duygularını ve davranışlarını daha olumlu bir yönde etkilemeye yöneliktir.
Bilişsel Davranışçı Terapiden En İyi Şekilde Yararlanmak İçin Neler Yapılmalı?
Bilişsel davranışçı terapi, genel olarak etkili bir yöntemdir, ancak; daha iyi bir sonuç almak için kişilerin yapması gerekenler olabilir. Onlardan bazıları ise aşağıdaki gibidir:
- Terapilere Düzenli Katılmak: BDT, terapinin aktif bir katılım gerektirdiği bir terapi yöntemidir. Bu nedenle, terapinin başarılı olması için terapiste güvenerek, sorularınızı ve endişelerinizi paylaşarak ve terapide öğrendiklerinizi günlük hayatınıza uyarlayarak tamamen katılmanız gerekir.
- Açık ve Gerçekçi Hedefler Belirlemek: Terapi, hedefleri belirlerken kişinin gerçekçi ve ölçülebilir hedefler belirlemesi gerekir. Bu hedefler, tedavinin ilerleyişini ölçmeye yardımcı olabilir.
- Terapide Öğrenilenleri Uygulamak: Terapide öğrenilen yeni davranışların ve düşünce kalıplarının, günlük hayatta uygulaması gerekir.
- Sabırlı Olmak: BDT, bazı durumlarda uzun bir tedavi süreci gerektirebilir. Terapinin tamamlanmasına kadar zaman ve çaba gerekir. Bu nedenle, tedavinin başarılı olması için sabırlı olmak önemli bir faktördür.
- Terapi Dışındaki Aktivitelere Dikkat Etmek: BDT, sadece terapi sürecinde değil, aynı zamanda günlük hayatta da uygulanabilecek bir terapi yöntemidir. Bu nedenle, terapi dışındaki aktivitelere de dikkat edilmesi, kişinin kendine zaman ayırması ve stres yönetimi becerilerini geliştirmek önemlidir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?
BDT, genellikle bireysel terapilerde kullanılmasının yanında çift ve aile terapilerinde de başvurulur. BDT bazen grup terapisinde de kullanılabilir. BDT’ de ev ödevleri oldukça önem taşır. Psikoterapist, her seansın sonunda ev ödevleri vererek danışanın gelişimini izler. BDT’nin bir diğer önemli noktalarından biri ise danışanın bir psikoeğitimden geçmesidir. Terapist danışanın başvurduğu sorunu daha iyi anlayabilme ve tanımlayabilmesi için bilgi verecektir. Hem online hem de yüz yüze olarak uygulanabilen BDT genel olarak şu aşamalarla yürütülür:
- Değerlendirme: Terapist hastanın öyküsünü, semptomlarını, hayat şartlarını ve hedeflerini anlamak için değerlendirme süreci başlar.
- Hedef belirleme: Değerlendirme süreci sonrası bireyin hedefleri belirlenir ve bu hedeflerin öncelik sıralaması yapıldıktan sonra her bir hedefe ulaşmak için bir tedavi planı oluşturur.
- Davranış ve düşüncelerin tanımlanması: Terapi sürecinde, hastanın duyguları, düşünceleri, inançları ve davranışları incelenerek ödevlerle farkındalık yükseltilir. Terapist, hastanın işlevsiz ve zarar verici inançlarını ve davranışlarını tanımlamak için bazı teknikler kullanabilir.
- Yeniden yapılandırma: Terapist, hastanın hatalı veya zarar verici inançlarını sorgulatarak, gerçeklere dayalı daha faydalı düşünceler geliştirmesine yardımcı olur. Bu BDT’nin en önemli aşamalarındandır.
- Yeni davranış biçimleri edinilmesi: Bireyin alışagelmiş zarar verici davranışlarını yeni ve sağlıklı davranış biçimleri ile değiş tokuş etmesi desteklenir.
- Uygulama: Terapist, bireyin bu yeni düşünce ve davranış kalıplarını günlük hayatına entegre edebilmesini sağlamaya çalışır. Amaç, kişinin kendi kendine bu teknikleri uygulayabilme yetisi kazanmasını sağlamaktır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Türleri Nelerdir?
Bilişsel davranışçı terapi, belirli zihinsel ve fiziksel sağlık sorunlarının ruhsal tedavisi için birden fazla ve farklı teknik kullanan bir terapi türüdür. BDT’de kullanılan bazı teknikler ve terapi yöntemleri ise şunlardır:
- Akılcı Duygusal Duygusal Davranış Terapisi: Akılcı/Rasyonel duygusal davranış terapisi (REBT), irrasyonel veya faydasız düşünceleri, duyguları ve davranışları yönetmeye odaklanır. Pasif olarak nitelendirilebilecek konuşma terapisine daha zıt olarak REBT aksiyonlara odaklanır.
- Kabul ve kararlılık terapisi: Kişinin stresli durumlar içerisindeyken de bu durumlarla daha iyi başa çıkabilmesine, değiştirilemeyecekleri kabul etmeye ve farkında olmaya odaklanır. Özellikle kronik hastalıklardan muzdarip bireyler, hasta yakınları, alkol madde bağımlılıkları gibi gruplarda kullanılır.
- Diyalektik davranış terapisi: BDT’nin bu terapi türü ise bireyin duygusal düzenlemesi ve farkındalığı geliştirmesini hedef edinirken aynı zamanda davranışlarına odaklanır.
- Maruziyet & Maruz Bırakma terapisi: Danışanların korkularıyla yüzleşip korkularını yenmesini amaçlar. Bireylerde travmatik olan olay ve durumları, kontrollü ve güvenli bir ortamda yeniden canlandırma yöntemini içerir. TSSB ve fobi en çok çalışılan bozukluklardandır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Ne Kadar Sürer?
BDT’de terapi süresi, genellikle bireyin tedaviye hangi aşamada geldiğine, tedaviye verdiği yanıta, terapiye sadakat ve devamlılığına bağlı olarak değişebilir. Seanslar genellikle 45-50 dakika olarak planlanır ve haftalık seanslarla yürütülür. Terapilerin hedeflerinin her birinin tamamlanma süresi ise 8 ila 20 seans arasında değişebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Riskleri Var mıdır?
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), bu konuda akredite yerlerden eğitimlerini almış güvenilir uzmanlar tarafından gerçekleştirilmesi halinde güvenli bir yöntem olarak kabul edilir. Ancak, herhangi bir tedavide olabileceği gibi, BDT sürecinde bazı kişiler kaygı, endişe, stres, üzüntü, öfke veya diğer olumsuz olarak nitelendirilen duygular hissedilebilir. Bunun sebebi ise terapi sürecinde kişinin yaşadığı travmalarla veya olumsuz duygularıyla yüzleştirmesinin verdiği rahatsızlıktır. Bunun da tedavinin bir parçası olduğunu unutmamak gerekir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Kimlere Uygulanamaz?
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), bazı hastalarda ve bazı durumlarda uygun olmayabilir veya etki mekanizması kısıtlı olabilir. BDT’nin uygulanamayacağı durumlardan bazıları ise şöyledir:
- Gerçeği değerlendirmede bozukluk yaşayan kişilerin akut alevlenme durumları (örneğin, akut psikotik bozukluk vb.)
- Zihinsel yetersizlik, zeka geriliği olan kişiler
- Nörodejeneretif bozukluklar
- Terapistle işbirliği yapmakta isteksiz kişiler
BDT’nin uygulanamayacağı durumlar, kişinin bireysel özelliklerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, BDT öncesinde kişinin tıbbi geçmişi, psikolojik durumu ve ihtiyaçları değerlendirilir ve gerekli durumlarda başka tedavi yöntemleri önerilebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Diğer Terapi Türlerinden Farkları Nelerdir?
Bilişsel davranışçı terapi, diğer terapi türlerinden bazı yönleri ile ayrılır. Bunlardan başlıcaları aşağıdaki gibidir:
- Geleneksel terapi yöntemleri genellikle geçmiş ile ilgilenirken BDT, şu andaki düşünce ve davranışları hedef alır ve bireyin sorunlarıyla nasıl başa çıkabileceği konusunda yardımcı olmaya bugünden müdehale eder.
- BDT, birçok durumda hedef odaklı ve kısa süreli bir psikoterapi yöntemidir. Diğer terapi türleri ise çok daha uzun sürelidir.
- BDT terapisinde çoğunlukla danışanlar aktif rol alır, ev ödevleri ile terapi süreçlerine yön verirler. Diğer terapi türlerinde ise hem danışan hem terapist daha pasif bir süreç yürütürler.
- BDT, bilimsel temelli, kanıta dayalı ve çağdaş bir yaklaşımdır. Tedavinin etkinliği birçok hastalık ve psikolojik bozukluklar için araştırmalarla kanıtlanmıştır. Diğer terapi türlerinin bir çoğu ise daha az standartlaştırılmış bir yaklaşıma sahiptir.
Belirtilen bu farklılıklar, BDT’nin diğer terapi türlerinden ayrışmasına ve bazı durumlarda daha etkili bir tedavi seçeneği olmasına yardımcı olabilir.
Online Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel Davranışçı Terapi ve bu terapi ekolünün her bir çeşidi online olarak uygulanmaya müsaittir. Online BDT uygulamalarda alınan verim ve sonuçlar yüz yüze BDT uygulamalarında alınan sonuçlarla değişkenlik göstermemektedir. Online bilişsel davranışçı terapi geleneksel terapilerden farklı olan yönleri ile uzaktan terapi almaya oldukça uygun ve elverişlidir. Bununla birlikte online olarak en sık kullanılan terapi teknikleri arasında yer alır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ İLE KİLO VERİLEBİLİR Mİ?
BDT, bireyin duyguları, düşünceleri ve davranışları arasındaki ilişkiyi anlamlandırmasına ve değiştirebilmesine yardımcı olduğundan kişinin ideal kilo hedefine ulaşmasına da fayda sağlayabilir. Yeme bozukluklarında ve aşırı yeme atakları gibi bireyin yeme ile ilişkisinin bozulduğu yerleri iyileştirmede BDT etkili bulunmuştur.
BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ VE İLAÇ TEDAVİSİ BİRLİKTE KULLANILABİLİR Mİ?
BDT ve ilaç tedavisi birlikte kullanılabildiği gibi bazı hastalıklar ve bozuklukların tedavisinde kombine bir tedavinin (ilaç + BDT) etkinliği daha güçlü bulunmuştur. İlaç kullanımı, ortadaki sıkıntı veren semptomların daha hızlı kontrol altına alınmasına ve BDT’nin uygulanmasına yardımcı olabilir.
BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPI FİYATLARI NEDIR?
Bilişsel davranışçı terapi fiyatları, bu terapiyi uygulayacak olan terapistin deneyimine, eğitimine ve tedavi süresine göre değişkenlik gösterebilir. Bu sebeple net bir fiyat vermek mümkün değildir.
Siz de, Uzman Psikolog, Çift ve Aile Terapisti Selin Kahvecioğlu’ndan bu hizmetin fiyatı hakkında bilgi almak için iletişime geçebilirsiniz.